Każdego dnia odbieramy setki, jeśli nie tysiące dźwięków. Czy zastanawiałeś się kiedyś, co dokładnie słyszymy, jaki jest zakres słyszalności człowieka? Jak różni się nasz słuch od słuchu psa lub kota? Czy są dźwięki, których nie jesteśmy w stanie usłyszeć? W tej publikacji omówimy zakres częstotliwości słyszalnych dźwięków przez ludzi, to, jak zmienia się on z wiekiem i czy mamy jakiś wpływ na jego zmniejszenie lub rozszerzenie.
Zakres słuchu człowieka – podstawowe informacje
Aby móc porozmawiać o tym, jakie dźwięki słyszy człowiek, wyjaśnijmy kilka kluczowych pojęć. Pierwszym z nich jest wysokość tonu, czyli częstotliwość dźwięku. To wartość mierzona w hercach (Hz), która określa ilość drgań na sekundę. Większość ludzi słyszy dźwięki z zakresu od 20 Hz do 20 000 Hz. Mowa ludzka i muzyka mieści się w zakresie od 400 Hz do 4 000 Hz, który uważany jest również za najprzyjemniejszy w odbiorze. Zależy to jednak od poziomu głośności tych dźwięków. Częstotliwości dźwięków od 16 Hz do 300 Hz określane są tonami niskimi, od 300 Hz do 3000 Hz – tonami średnimi, a dźwięki z pasma powyżej 3000 Hz nazywane są tonami wysokimi.
Kolejnym pojęciem jest natężenie dźwięku, które mierzy się przez poziom ciśnienia akustycznego – wartość ta wyrażana jest w decybelach (dB) i określa ciśnienie, z jakim fale dźwiękowe trafiają na naszą błonę bębenkową. Im wyższe ciśnienie, tym większa głośność dźwięku. 0 dB to próg słyszalności, normalna, spokojna rozmowa to hałas na poziomie ok. 50 dB, a u większości osób dyskomfort powodują dźwięki powyżej 90 dB. Osoby, u których występuje nadwrażliwość słuchowa, mogą nie tolerować jeszcze cichszych dźwięków. Granica bólu, zwana również górną granicą słyszalności, wynosi ok. 120 dB. Jej przekroczenie może powodować uszkodzenie słuchu.
Dźwięki, które słyszymy, w praktyce są więc zmianami ciśnienia i drgań powietrza, jakie odbierają nasze uszy. Kiedy znajdujące się w nich receptory przekazują je dalej, do mózgu, następuje ich interpretacja i rozróżnienie.
Jakie dźwięki słyszy człowiek?
Szeroka rozpiętość naszego słuchu sprawia, że jesteśmy w stanie rozróżnić nawet 400 000 tonów. Jednak zmienia się to z wiekiem. Dolny zakres odbieranych częstotliwości pozostaje taki sam, jednak górne częstotliwości z czasem ulegają degradacji. Już 40-latkowie nie słyszą zazwyczaj dźwięków powyżej 15 000 Hz, a zakres słuchu 50-latków zamyka się na 12 000 Hz.
Wbrew powszechnemu przekonaniu utrata słuchu to nie tylko utrata zdolności do słyszenia cichych dźwięków (o niskim ciśnieniu akustycznym). To przede wszystkim upośledzenie zdolności słyszenia wysokich dźwięków. To dlatego starsze osoby często dobrze znoszą wysokie, ostre tony, które dla młodszych są nieprzyjemne.
Jakich dźwięków nie słyszymy?
Przestrzeń wokół nas jest pełna dźwięków spoza zakresu słyszalnych częstotliwości. Nie słyszymy m.in. infradźwięków – bardzo niskich tonów oraz ultradźwięków, wysokich tonów powyżej 20 000 Hz. Nie znaczy to jednak, że są one zupełnie niewykrywalne. Rejestruje je wiele gatunków zwierząt.
Infradźwięki emitowane są między innymi przez huraganowe wiatry, zorze polarne, czy fale oceaniczne. Ich emisja towarzyszy również trzęsieniom ziemi i wybuchom wulkanów. Sztucznymi źródłami infradźwięków są niektóre maszyny przemysłowe, powstają one również podczas drgań mostów czy pracy elektrowni wiatrowych. Mimo że ich nie słyszymy, odczuwamy ich działanie jako nieprzyjemne. Przy dużym natężeniu mogą wywoływać uczucie lęku, bóle głowy, zaburzać zmysł równowagi. Infradźwięki słyszą m.in. słonie, żyrafy i wieloryby. Zwierzęta te porozumiewają się za ich pośrednictwem na duże odległości.
Bardzo wysokie tony, czyli ultradźwięki mogą być emitowane przez małe przedmioty wprawione w drgania za pomocą prądu, pola magnetycznego lub lasera. Znajdują one zastosowania w urządzeniach takich jak ultrasonograf, sonary, sprzęty do fizykoterapii czy urządzenia używane w kosmetologii. W naturze ultradźwięki wytwarzane są przez zwierzęta takie jak delfiny i nietoperze. Używają ich do echolokacji.
Co robić, jeśli zmienia się zakres dźwięków, jakie słyszymy i tolerujemy?
Warto obserwować swój słuch i reagować na wszelkie zmiany w obszarze tego zmysłu. Choć zakres słyszanych tonów obniża się z wiekiem i jest to normalne, można zadbać o to, aby niepotrzebnie nie przyspieszać tego procesu. W ramach higieny słuchu warto:
- unikać hałaśliwych miejsc, a jeśli do przebywania w nich zmusza praca, stosować zatyczki do uszu,
- unikać słuchawek dokanałowych, lepsze będą nauszne,
- dbać o higienę uszu bez używania patyczków higienicznych.
Jeśli czujesz, że Twój słuch w ostatnim czasie się pogorszył, możesz wykonać dostępne na naszej stronie badanie słuchu online. To również sposób na monitorowanie swojego słuchu – warto powtarzać go regularnie. Jeśli wyniki się pogorszą, należy zgłosić się do audiologa, który może zalecić aparat. W przypadku wielu wad słuchu aparaty słuchowe mogą wydajnie poprawić jakość życia.